Mija 78 lat od zagłady tykocińskich Żydów

"To byli nasi ludzie"

W lesie w Łopuchowie zlokalizowane są groby Żydów, którzy zginęli 25 i 26 sierpnia 1941 roku. - Tu spoczywają ofiary, które zostały wymordowane przez hitlerowców, ponieważ były wyznania mojżeszowego - głosi napis na jednym z obelisków w tym miejscu.

Kwiaty przy grobach złożyli w poniedziałek przedstawiciele władz samorządowych i państwowych, wyznaniowej gminy żydowskiej w Warszawie oraz muzeum w Tykocinie, które jest oddziałem Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

- To były lata i wydarzenia, które, mam nadzieję, na długo zostaną w naszej pamięci. Po to, żeby były dla pokoleń. Żebyśmy pamiętali i wiedzieli. Ludzie, którzy tutaj leżą, to są mieszkańcy Tykocina. To po prostu byli nasi ludzie - mówił burmistrz tego miasteczka Mariusz Dudziński.

Znaczenie pamięci

Elżbieta Magenheim z zarządu gminy wyznaniowej żydowskiej w Warszawie podkreślała, że społeczność żydowska w Polsce jest bardzo mała. - W granicach błędu statystycznego - mówiła, zwracając uwagę, że w tej sytuacji polscy Żydzi nie są w stanie być we wszystkich miejscach w kraju, gdzie przypadają rocznice np. likwidacji gett, które oznaczały koniec danej społeczności żydowskiej.

Podkreśliła jednak znaczenie pamięci o tych tragicznych wydarzeniach, takich jak w Tykocinie. - Przede wszystkim o sąsiadach i o tym, że ta społeczność tutaj była wielka, piękna, prężna. I chciałabym, żeby taka została w pamięci - mówiła Elżbieta Magenheim.

List do uczestników uroczystości skierował marszałek województwa podlaskiego.

- Ludobójstwo na narodzie żydowskim zasługuje na najwyższe potępienie. Nie było, nie ma i nie będzie żadnego usprawiedliwienia dla tych zbrodniczych czynów, mających swoje źródło w - przerażającej w swojej wymowie - ideologii nazistowskiej - napisał marszałek Artur Kosicki.

Młodzież z Izraela

Po tej uroczystości miejsce pamięci w Lesie Łopuchowskim odwiedziły w poniedziałek kilkudziesięcioosobowe grupy młodzieży z Izraela. Takie zorganizowane wycieczki przyjeżdżają do Tykocina od wielu lat, w ramach programów edukacyjnych realizowanych przez izraelski system oświatowy.

Gmina żydowska w Tykocinie od 1522 r.

Gmina żydowska istniała w Tykocinie od 1522 r. W XVII i XVIII wieku była jednym z najważniejszych skupisk Żydów na Podlasiu. Przed II wojną światową społeczność żydowska Tykocina liczyła około 2 tys. osób, co stanowiło wówczas ok. połowy ludności miasteczka. Gmina przestała istnieć po tragedii w Lesie Łopuchowskim.

24 sierpnia 1941 r. Niemcy wydali zarządzenie, by Żydzi z Tykocina następnego dnia rano zebrali się na rynku. Całą noc starszyzna gminy naradzała się, co zrobić w tej sytuacji. Doszła do wniosku, że trzeba jednak poddać się zarządzeniu.

Rano 25 sierpnia do Tykocina przyjechało specjalne komando niemieckie. Rynek został otoczony, a hitlerowcy przeprowadzili selekcję zebranych tam osób. Kobiety i dzieci zostały od razu wywiezione ciężarówkami w kierunku wsi Łopuchowo, a mężczyzn ustawiono w kolumnę i popędzono piechotą do miejscowości Zawady. Dopiero tam zostali załadowani na ciężarówki i wywiezieni do lasu.

Zginęli od serii z karabinów

Według relacji nielicznych osób, którym udało się przeżyć, od serii z karabinów maszynowych pierwszego dnia zginęło 1,7 tys. osób, część wrzucono do dołów żywcem. Następnego dnia Niemcy przeprowadzili rewizje w domach Żydów w Tykocinie. Zamordowano - w taki sam sposób jak pierwszego dnia - ok. 700 osób, które również zostały zasypane w dołach. Do kopania dołów i ich zasypywania zmuszona została okoliczna ludność.

Nazwiska pomordowanych przez hitlerowców są zapisane w specjalnej książce. Jest tam lista członków 503 rodzin. Od śmierci, uciekając wcześniej z miasteczka, uratowało się ok. 150 osób, wojnę przeżyło 21.

źródło: PAP | red: mag, zmj