70. rocznica wykonania kary śmierci na ppłk. AK Aleksandrze Rybniku

Mija 70. rocznica wykonania kary śmierci na ppłk. Armii Krajowej Aleksandrze Rybniku i jego 6 podwładnych. Wyrok został wydany przez komunistyczny Wojskowy Sąd Rejonowy w Białymstoku w lipcu 1946 roku, a wykonany 11 września 1946 roku.

W Białymstoku uczczono w poniedziałek (12.09) pamięć ppłk. Aleksandra Rybnika, ps. "Jerzy", i 6 jego podkomendnych, 70 lat temu skazanych na śmierć w pokazowym procesie i straconych. Miejsce pochówku Rybnika do dziś nie jest znane.

Uroczystość odbyła się przy budynku kina Ton (po wojnie był tam teatr miejski), gdzie w 1946 roku odbył się proces pokazowy grupy ponad 20 żołnierzy podziemia niepodległościowego. Organizatorami uroczystości byli Oddział IPN w Białymstoku i Podlaski Urząd Wojewódzki.

"Prawda o naszej najnowszej historii, prawda często bolesna, powinna być popularyzowana"

"Spotykamy się dzisiaj, żeby przypomnieć to bolesne wydarzenie, gdyż jesteśmy przekonani, że prawda o naszej najnowszej historii, prawda często bolesna, powinna być popularyzowana, powinniśmy o niej mówić głośno. Są to postaci, z których powinniśmy być dumni, możemy się nimi szczycić" - mówił dr Waldemar Wilczewski z białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

Wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski podkreślił, że uroczystości to także oddawanie honoru "wielu dziesiątkom, setkom, tysiącom żołnierzy Polski niepodległej". Wyraził nadzieję, że dzięki wysiłkom m.in. IPN, w nieodległej przyszłości, będzie można ustalić miejsce spoczywania szczątków ppłk. Rybnika i zapewnić mu godny pochówek.

"Człowieka honoru, a człowiekiem honoru był ppłk Rybnik, można zabić, ale nie można pokonać" - mówiła szefowa oddziału IPN w Białymstoku Barbara Bojaryn-Kazberuk.

Syn Aleksandra Rybnika Jerzy wspominał, że był na procesie ojca, jako 1,5-miesięczne niemowlę. Opowiadał, jak jego babcia próbowała bezskutecznie dowiedzieć się, gdzie, po wykonaniu wyroku śmierci, Aleksander Rybnik został pochowany. "Być może pośród szczątków doczesnych 400 osób, które zostały ekshumowane na terenie białostockiego aresztu śledczego, są szczątki mego ojca. Czekam" - mówił Jerzy Rybnik.

Nawiązał w ten sposób do śledztwa IPN dotyczącego zbrodni UB na terenie aresztu w Białymstoku. W ramach prac ekshumacyjnych przeprowadzonych w latach 2013-2015, udało się na terenie dawnego ogrodu przy białostockim areszcie odnaleźć szczątki 385 osób, w tym kobiet i dzieci. Szczątki pierwszych ofiar udało się już zidentyfikować w oparciu o badania DNA. Trwają kolejne identyfikacje.

Aleksander Rybnik urodził się w Starosielcach k. Białegostoku

Aleksander Rybnik ps. "Aleksy", "Dziki", "Jerzy", urodził się 13 grudnia 1906 r. w Starosielcach k. Białegostoku, w rodzinie kolejarskiej. Absolwent gimnazjum Nawrockiego w Warszawie oraz Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Oficer Wojska Polskiego oraz Korpusu Ochrony Pogranicza. W kampanii wrześniowej 1939 r. początkowo dowódca kompanii w Batalionie KOP "Wołożyn".

Działalność konspiracyjną rozpoczął w końcu 1939 r. w Wilnie, w szeregach Służby Zwycięstwu Polski. Od marca 1941 r. zastępca komendanta Garnizonu Miasta Wilna, od kwietnia 1941 r. p.o. komendanta Garnizonu. Aresztowany przez NKWD 13 kwietnia 1941 r. Uwolniony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej 23 czerwca 1941 r. przeniósł się na Nowogródczyznę. Od kwietnia 1942 r. komendant Obwodu AK Słonim. W końcu listopada 1942 r., po rozbiciu miejscowych struktur konspiracyjnych, przedostał się w rejon Puszczy Knyszyńskiej, gdzie w czerwcu 1943 r. nawiązał współpracę z oddziałem partyzanckim Uderzeniowych Batalionów Kadrowych, pełniąc funkcję oficera do zleceń. We wrześniu 1943 r. znalazł się ponownie w szeregach AK.

Od 10 grudnia 1943 r. p.o. komendanta Obwodu AK Białystok-Powiat. Uczestnik akcji Burza w szeregach 42. pp AK. Kontynuował działalność niepodległościową po wkroczeniu Armii Czerwonej. Od października 1944 r. inspektor Inspektoratu Białostockiego AK. Wiosną 1945 r. z podległych sobie sił zorganizował zgrupowanie partyzanckie (krypt. "Piotrków") działające na terenie Puszczy Knyszyńskiej. Uczestnik bitwy pod Ogółami (pow. Białystok) stoczonej z 1. pp LWP - osobiście wyprowadził siły zgrupowania z obławy. Od października 1945 r. w szeregach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Przed aresztowaniem pełnił funkcję zastępcy Prezesa Okręgu WiN Białystok.

Zatrzymany 19 kwietnia 1946 r. w Puszczy Knyszyńskiej przez oddział LWP pozorujący grupę podziemia niepodległościowego. Osadzony w więzieniu w Białymstoku, przeszedł śledztwo prowadzone przez Wydział Śledczy WUBP w Białymstoku. Sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Białymstoku wraz z 23 żołnierzami WiN. Rozprawa o charakterze pokazowym odbyła się w dniach 13-18 lipca 1946 r. w sali Teatru Miejskiego w Białymstoku (obecnie Kino Ton). Wraz z 6 podwładnymi został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 11 września 1946 r. w białostockim więzieniu. Miejsce pochówku do chwili obecnej pozostaje nieznane. Za działalność niepodległościową został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy (1945) oraz Krzyżem Walecznych (1943). (PAP,acz/mak, mag)